Την επιστροφή τριών αρχαιοτήτων από το Μουσείο Κάρλος της Ατλάντα των ΗΠΑ, επέβλεψε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη : Μια μινωική λάρνακα, ένα γυναικείο άγαλμα και μια ανδρική μορφή από επιτύμβιο ναΐσκο. Οι τρεις αρχαιότητες προέρχονται από τρεις διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας, την Κρήτη, την Ήπειρο και την Αττική αντίστοιχα.
Ήταν δε προϊόντα λαθρανασκαφών που διακινήθηκαν από κυκλώματα αρχαιοκαπήλων και εξήχθησαν παράνομα από τη χώρα, πριν καταλήξουν στο Μουσείο Κάρλος. Πρόκειται για μια υπόθεση που περιήλθε σε γνώση των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού ήδη από το 2007. Από τότε υπήρχαν στοιχεία που αμφισβητούσαν τη νομιμότητα της απόκτησης από το αμερικάνικο μουσείο των δύο από τις τρεις αρχαιότητες: της μινωικής λάρνακας και του αγάλματος της γυναικείας μορφής.
Το άγαλμα νεαρής γυναικείας μορφής, που στηρίζεται με τον αριστερό της αγκώνα σε ψηλό κορμό δέντρου, χρονολογείται στον 2 αι. π.Χ. και είχε προέλθει από παράνομη ανασκαφή στην περιοχή της Ηπείρου και ειδικότερα στη Δωδώνη, σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού. Περισσότερες λεπτομέρειες για τον ακριβή τόπο της λαθρανασκαφής δεν δίνονται. Το υπουργείο Πολιτισμού αποφεύγει πάντως να δώσει το όνομα της μούσας «Τερψιχόρη» στο άγαλμα, όπως είχε κάνει το Μουσείο Κάρλος.
Τι είπε η υπουργός Πολιτισμού για την επιστροφή στην Ήπειρο από την Αμερική
Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι «από το 2007, όταν περιήλθαν σε γνώση των αρμοδίων Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού στοιχεία, που αμφισβητούσαν την νομιμότητα της απόκτησης από το Μουσείο της μινωϊκής λάρνακας και του αγάλματος της γυναικείας μορφής, άρχισαν οι επαφές των δύο πλευρών για την επιστροφή τους».
«Το 2021, προστέθηκε μία ακόμη αρχαιότητα, η μαρμάρινη ανδρική μορφή, καθώς τα στελέχη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών εντόπισαν στοιχεία για την παράνομη διακίνησή της.
Εκτός από τις πολαρόιντ φωτογραφίες των αντικειμένων αυτών σε προσωρινούς χώρους αποθήκευσης, που διέθεταν οι ελληνικές αρχές, συγκεντρώθηκαν και άλλα αποδεικτικά στοιχεία, όπως οι δικαστικές αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων, που αποφαίνονταν ότι η μαρμάρινη ανδρική μορφή ήταν προϊόν παράνομης ιδιοποίησης και παράνομης εξαγωγής, στοιχεία από δικογραφίες που τεκμηρίωναν ότι το γυναικείο άγαλμα είχε προέλθει από παράνομη ανασκαφή στην περιοχή της Ηπείρου και έγγραφα και φωτογραφίες που αποδείκνυαν την παράνομη διακίνηση της μινωικής λάρνακας
»Όπως σε όλες τις περιπτώσεις διεκδικήσεων, και αφού πλέον το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού διέθετε όχι ενδείξεις, αλλά ισχυρές αποδείξεις, απέστειλε την πλήρη τεκμηρίωση και υπέβαλε δια των διπλωματικών αρχών επίσημο αίτημα επαναπατρισμού τους το 2021.».
Παρά το γεγονός ότι από το 2007 η Ελλάδα ζήτησε πίσω τα κλεμμένα αρχαία αντικείμενα, με αποδείξεις, η απάντηση του Μουσείου ήταν ότι είχε ελέγξει την προέλευση των αντικειμένων, πριν τα αποκτήσει, και «δεν είχε προκύψει καμία αμφισβήτηση».
Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, μέχρι το 2020, συνεχίζονταν άτυπες επαφές των δύο πλευρών, χωρίς ωστόσο να υπάρξει κάποια ουσιαστική πρόοδος.
Το 2021 μετά την αποστολή νέας επίσημης επιστολής του Υπουργείου Πολιτισμού προς το Μουσείο και σειρά επαφών με τις διπλωματικές αρχές της χώρας, επανεκκίνησε ο διάλογος.
Πρόσθεσε δε ότι εκ μέρους του Μουσείου Κάρλος, υπήρξε εμφανής αλλαγή της στάσης, με τον διευθυντή του να «αντιλαμβάνεται το βάρος των πειστηρίων τεκμηρίωσης και να εισηγείται στο Διοικητικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου του Emory να γίνει επιστροφή των τριών αντικειμένων εκεί όπου ανήκουν, στην Ελλάδα».
Το υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε μάλιστα και στην υπογραφή μνημονίου συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο Emory της Ατλάντα. «Με τον επαναπατρισμό των τριών αρχαιοτήτων εγκαινιάζεται μια νέα σελίδα πολιτιστικής συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελληνικής Δημοκρατίας με το Μουσείο Μ.C. Carlos και το Πανεπιστήμιο του Emory της Ατλάντα… Αυτό που θα πρέπει να συγκρατήσουμε από τη σημερινή ημέρα είναι ότι ο καλοπροαίρετος διάλογος ανάμεσα στους φορείς θα πρέπει να είναι η βάση για κάθε διεκδίκηση και κάθε επιστροφή πολιτιστικών αγαθών στη χώρας προέλευσής τους» ανέφερε η κα Μενδώνη.
Και κατέληξε λέγοντας ότι η επιστροφή των αρχαίων στην Ελλάδα θα είναι άμεση και θα παρουσιαστούν στο κοινό, πριν καταλήξουν στα μουσεία των περιοχών, από τις οποίες προέρχονται.
