Οι σκληροτράχηλοι παραγωγοί αντικαθιστούν τα σιταροχώραφα, τις ελιές και τους αμπελώνες με μια πιο προσοδοφόρα, ανθεκτική στην ξηρασία καλλιέργεια. Τον αποκαλούν «πράσινο χρυσό» και είναι η σοδειά που θα μπορούσε να σώσει μια από τις φτωχότερες περιοχές της Ισπανίας από την παρακμή και την ερήμωση.
Εκεί οι αγρότες οργώνουν τα χωράφια με το σιτάρι και τους αμπελώνες και τα ξαναφυτεύουν με φιστίκια. Με τους αγρότες να κερδίζουν από 65 έως 85 λεπτά για κάθε κιλό ελιών που παράγουν και περίπου 65 λεπτά για τα σταφύλια. Αλλά τα ευρέως γνωστά στην Ελλάδα φυστίκια Αιγίνης, πιάνουν 6-8 ευρώ το κιλό και παίζουν μπάλα σε πρωτάθλημα άλλης κατηγορίας.
«Συνήθιζα να καλλιεργώ δημητριακά, ελιές και αμπέλια, αλλά τα έχω εγκαταλείψει όλα για να καλλιεργήσω φιστίκια», λέει ο Gustavo Adolfo Gálvez, ο οποίος έχει μια φυτεία φιστικιών κοντά στο Τολέδο στην Castilla-La Mancha στην κεντρική Ισπανία.
«[Είναι] πολύ πιο κερδοφόρα και φθηνά στην παραγωγή, και σημαίνει ότι μπορούν να επιβιώσουν πολύ περισσότεροι αγρότες».
Όπως αναφέρει ο Guardian, το 1986, η περιφερειακή κυβέρνηση Castilla-La Mancha δημιούργησε ένα ερευνητικό πρόγραμμα για να αναζητήσει εναλλακτικές καλλιέργειες που θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν οι αγρότες της, λέει ο José Francisco Couceiro López του περιφερειακού ινστιτούτου γεωργικής έρευνας και ανάπτυξης.
«Περάσαμε τα επόμενα 10 χρόνια ερευνώντας εναλλακτικές καλλιέργειες και τρεις ή τέσσερις καλλιεργούνται ήδη εδώ», λέει ο Couceiro López. «Μόλις περάσαμε από τη θεωρία στην πράξη, απορρίψαμε σχεδόν όλες τις επιλογές εκτός από το φιστίκι. Το φιστίκι ταιριάζει σχεδόν μαγικά στο κλίμα της Castilla-La Mancha. Μπορεί να αντέξει τη ζέστη και το κρύο και μπορεί να ευδοκιμήσει σε φτωχό, ρηχό έδαφος».
Το επόμενο στάδιο, λέει, ήταν η εκπαίδευση των αγροτών μέσω μιας σειράς μαθημάτων και ανοιχτών ημερών. Το 2013, ο Couceiro López συνέγραψε ένα βιβλίο για την καλλιέργεια φιστικιού που έχει γίνει μπεστ σέλερ στην Ισπανία και τη Λατινική Αμερική. «Το μεγαλύτερο μειονέκτημα είναι ότι οι αγρότες που φυτεύουν φιστίκια πρέπει να περιμένουν τουλάχιστον επτά χρόνια πριν από την πρώτη αξιοπρεπή συγκομιδή», λέει, αν και σαφώς πολλοί είναι πεπεισμένοι ότι αξίζει την αναμονή, ειδικά καθώς η ζήτηση συνεχίζει να υπερβαίνει την προσφορά.
Πέρυσι, η Ισπανία συγκέντρωσε 2.800 τόνους φιστικιών από 173.000 στρέμματα, σχεδόν όλα στη Λα Μάντσα, αλλά εξακολουθεί να είναι νεοεισερχόμενη σε μια αγορά που κυριαρχείται από την Καλιφόρνια, το Ιράν και την Τουρκία, που μεταξύ τους αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 90% της παγκόσμιας παραγωγής.
Τα φιστίκια Αιγίνης μπορούν να αντέξουν την ξηρασία – ένας σημαντικός παράγοντας στη Λα Μάντσα – αλλά χρειάζονται άφθονο νερό κατά το στάδιο του σχηματισμού ξηρών καρπών. Στην Καλιφόρνια, η έντονη ξηρασία και οι περιορισμοί στην εκμετάλλευση των υπόγειων υδάτων απειλούν ήδη τη φετινή σοδειά.
Στο Ιράν, η έλλειψη νερού μείωσε την παραγωγή κατά 35% πέρυσι, ενώ η ξηρασία γύρω από το Gaziantep στη νότια Τουρκία, όπου καλλιεργούν 42 εκατομμύρια φιστικιές, μείωσε τη συγκομιδή κατά 40%.
Αν και δεν είναι εγγενές στην Ισπανία, υπάρχουν φιστίκια στην Ισπανία από τη ρωμαϊκή εποχή, λέει ο Fran Figueroa, οικολόγος της Arba (την ένωση για την ανάκτηση των γηγενών δασών), που συμφωνεί ότι ταιριάζουν ιδανικά στη La Mancha.
«Είναι η σοδειά του μέλλοντος και χρειάζεται λιγότερο νερό από τα αμύγδαλα, για παράδειγμα», λέει.
Ενώ η Ισπανία είναι ένας μικρός παίκτης, ανταγωνίζεται στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα. Η πλειοψηφία των φυτειών της Λα Μάντσα είναι βιολογικές, γεγονός που δίνει στις καλλιέργειές τους προστιθέμενη αξία.
«Δεν θέλω να είμαι σοβινιστής, αλλά τα φιστίκια μας είναι τα καλύτερα στην αγορά», λέει ο Gálvez. «Στο Ιράν, το προϊόν δεν είναι τόσο καλό, ούτε στην Τουρκία. Οι άνθρωποι το αναγνωρίζουν αυτό και είναι έτοιμοι να το πληρώσουν».
Τα φιστίκια Αιγίνης μπορεί να τρώγονται ως επί το πλείστον ως σνακ, αλλά χρησιμοποιούνται επίσης ευρέως στην κουζίνα της Μέσης Ανατολής, καθώς και στην παραγωγή κέικ, γλυκών, παγωτού και καλλυντικών.
Η διάδοση των πιάτων της Μέσης Ανατολής, μέσω σεφ όπως ο Yotam Ottolenghi , έχει επίσης αυξήσει τη ζήτηση για φιστίκια στη Δύση.
Καθώς οι άνθρωποι εγκαταλείπουν σταθερά την ύπαιθρο, η España vaciada – η εκκενωμένη Ισπανία – έχει γίνει ένα πολιτικό ζήτημα που εκμεταλλεύεται το ακροδεξιό κόμμα Vox. Θα μπορούσε ο πράσινος χρυσός των φιστικιών να δελεάσει τους ανθρώπους να επιστρέψουν πίσω στη γη;
«Οι άνθρωποι στο χωριό μου έφυγαν για την πόλη γιατί δεν μπορούσαν να επιβιώσουν ως αγρότες», λέει ο Gálvez. «Αλλά τώρα βλέπουν ότι ακόμη και με μόνο 10 ή 15 εκτάρια μπορείς να βγάλεις ένα εισόδημα για αξιοπρεπή διαβίωση».
«Είμαστε αποφασισμένοι να διασφαλίσουμε ότι δεν θα κάνουμε το ίδιο λάθος που κάναμε με το κρασί, όπου αφήσαμε το μάρκετινγκ σε άλλους και εμείς οι αγρότες δεν πήραμε ποτέ τα οφέλη. Θέλουμε να βεβαιωθούμε ότι είναι ο αγρότης που ωφελείται από τα φιστίκια».
