«Ο πατέρας μου παντρεύτηκε τη μητέρα μου στα Χανιά, ήταν 47 ετών και εκείνη 17. Είχε μόλις επιστρέψει από τις ΗΠΑ αφού εργάστηκε εκεί για πολλά χρόνια. Λόγω του επερχόμενου πολέμου στην Ευρώπη, επέστρεψαν στην Αμερική και εγκαταστάθηκαν στο Μανχάταν. Γεννήθηκα λίγο μετά το 1938 και βαφτίστηκα Στυλιανός. Οι γείτονες και οι φίλοι μου ήταν μαύροι, Πορτορικανοί, Αιγύπτιοι και Πακιστανοί. Παίζαμε στους δρόμους με σκουπόξυλα και καπάκια μπουκαλιών. Ο πατέρας μου ήταν μάγειρας και η μητέρα μου έμενε σπίτι και έφτιαχνε υπέροχα μπισκότα. Η τζαζ και η τέχνη έγιναν το πάθος μου. Σύντομα έφυγα για να σπουδάσω τέχνη στο Λος Αντζελες. Επέλεξα το Art Center School, γιατί το εξώφυλλο του καταλόγου είχε μια ομάδα νέων που σχεδίαζαν μια πολύ ελκυστική νεαρή κοπέλα».
Ο Στηβ Γιανάκος (Steve Gianakos) δεν μιλάει σαν 85χρονος καθωσπρέπει και καταξιωμένος Νεοϋορκέζος καλλιτέχνης· αν και είναι ακριβώς αυτό και «πιθανότατα ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς καλλιτέχνες σήμερα, μία από τις ενδιαφέρουσες περιπτώσεις μιας μετα-ποπ εικαστικής γλώσσας», όπως λέει ο καθηγητής Ιστoρίας Τέχνης Θανάσης Μουτσόπουλος. O Γιανάκος μιλάει και ζωγραφίζει με τον ίδιο τρόπο: χωρίς σοβαροφάνεια, με χιούμορ και χαλαρότητα, με την αμεσότητα της μαζικής αμερικανικής κουλτούρας και τον σαρκασμό των κόμικς και των κολάζ.
Τον αναζητήσαμε στη Νέα Υόρκη όπου ζει, αν και πλέον περνάει τα καλοκαίρια του στα Χανιά, την «οικογενειακή γη», όπως ονομάζει την Κρήτη. Αφορμή της συνέντευξης υπήρξε η ατομική έκθεση «I… Loop de Loop…» που εγκαινιάζεται αύριο στην γκαλερί Citronne, με την πρόσφατη δουλειά του, έργα μεγάλων διαστάσεων του 2022.
Εντέλει, μιλήσαμε για πολύ περισσότερα και κυρίως για τη συναρπαστική ζωή του, που με ορμή διέσχισε τον 20ό αιώνα και συνεχίζει. Μέλος της ελληνικής καλλιτεχνικής κοινότητας της διασποράς σε μια εποχή που στις ΗΠΑ άλλαζε πραγματικά η σύγχρονη τέχνη, διηγείται μια διαδρομή –προσωπική και καλλιτεχνική– που τη χαρακτηρίζουν η ελευθερία και το πνεύμα της αμφισβήτησης του East Village και του Lower East Side στα ’70s και ’80s.
Ο πατέρας μου ήταν μάγειρας και η μητέρα μου έμενε σπίτι και έφτιαχνε υπέροχα μπισκότα – Η τζαζ και η τέχνη έγιναν το πάθος μου.
«Τελικά άφησα την Καλιφόρνια, γύρισα στη Νέα Υόρκη και σπούδασα στο Pratt Institute», διηγείται. «Οταν τελείωσα, μου γνώρισαν τον γλύπτη Κλας Ολντενμπουργκ, που μετακόμιζε σε νέο στούντιο, και εγκαταστάθηκα στο Μανχάταν. Ετσι συνέβαινε εκείνη την εποχή. Ολοι οι καλλιτέχνες δούλευαν σε μια περιοχή 15 τετραγώνων. Από πάνω μου ήταν ο Christo. Από κάτω έμενε η Στoύτερβαντ. Στη γωνία ο Τζακ Σμιθ. Στο επόμενο τετράγωνο βρισκόταν ο Ράουσενμπεργκ. Και άλλοι, και άλλοι. Η ενέργεια ήταν εκρηκτική. Εκανα την πρώτη μου έκθεση στη Fischbach Gallery στη λεωφόρο Madison 799, όπου έδειχναν κορυφαίους: Τόνι Σμιθ, Εύα Χες και Μπομπ Ράιαν. Oλα τότε έμοιαζαν απλά κι εύκολα».
Την περίοδο που σπούδαζε βιομηχανικό design στο Pratt, ο οραματιστής Ελληνοαμερικανός αρχιτέκτων και εκπαιδευτικός Ουίλιαμ Κατάβολος, γνωστός για τις ανατρεπτικές ιδέες και τις ανακαλύψεις του, είχε μεγάλη επιρροή. Σε μια καριέρα που διήρκεσε επτά δεκαετίες, ο Κατάβολος προέβλεψε ένα μέλλον με σπίτια που μπορούν να «καλλιεργήσουν» τα δικά τους τρόφιμα και μια κατοίκηση κάτω από τη θάλασσα.
«Μέσω αυτού γνώρισα τον Νικ Ζωγράφο, που ήταν ανερχόμενος σχεδιαστής επίπλων, και τη σύζυγό του Alike», αφηγείται ο Γιανάκος μιλώντας για τη νεοϋορκέζικη κοινότητα της ελληνικής διασποράς. «Κάναμε παρέα και κρεμούσα τους πίνακές μου στον εκθεσιακό του χώρο στη λεωφόρο Λέξινγκτον. Θυμάμαι επίσης ότι πήγα για τσάι στο μικρό διαμέρισμα του Λουκά Σαμαρά και μετά είδα τη δουλειά του στην τρομερή Green Gallery. Πολύτιμο!».
Με τα χρόνια, και φτάνοντας στη δεκαετία του 1980, «ασυνείδητα» όπως λέει ο ίδιος, η Ελλάδα ανακατεύτηκε με την κουλτούρα της Νέας Υόρκης. «Αρχισα να χρησιμοποιώ ελληνική κεραμική στις φωτογραφίες μου, παρόλο που η εστίαση ήταν κάτω από το φόρεμα της αγγειοπλάστριας», σχολιάζει αστειευόμενος και πειρακτικά. «Ομως η σειρά “Greek Boys”, για την οποία είμαι πολύ περήφανος, έχει να κάνει με τα ελληνικά στερεότυπα», μας εξηγεί δείχνοντας πώς τα τσολιαδάκια ανακατεύτηκαν με τη «βρώμικη», underground ποπ αρτ που δημιουργεί.
Πρωταγωνιστής στην έκθεση του Στηβ Γιανάκου «Ι… Loop de Loop…» στη Citronne είναι μια non-binary φιγούρα, ένα ανδρικό πρόσωπο με τσιγκελωτό μουστάκι που τοποθετείται σε διαφορετικά γυναικεία σώματα. Απομυθοποιώντας κάθε κοινωνικό πρότυπο, ο καλλιτέχνης υποχρεώνει τον θεατή να αποφασίσει ο ίδιος για τα όρια. «Η ζωή είναι ωραία», λέει κλείνοντας τη συζήτησή μας, με το μυαλό του στα προσεχή χανιώτικα καλοκαίρια του.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
